Dawni krolowie tej ziemi
WSTĘP
Spojrz na twe dzieje, małe pacholę,
Spojrz na twą przeszłość odwieczną,
A duma błyśnie na twojem czole,
Jakąś jasnością słoneczną.
Wzrok się twoj dziwnym blaskiem rozświeci,
Myśl spowaznieje od młodu,
Gdy długi szereg zgasłych stuleci,
I chwałę ujrzysz narodu!
Jakiez to czasy, jacy rycerze,
Z wiekow wychylą się toni:
Zaszumią skrzydła, zagrzmią puklerze,
I stara szabla zadzwoni.
Ujrzysz twych krolow na złotym tronie,
Zdobnych we wszystkie zaszczyty;
Nad twoją głową sztandar powionie,
Chwałą Grunwaldu okryty!
A kędy zwrocisz oczęta modre,
Kędy wytęzysz zrenice:
Tu po Dniepr siny, a tam po Odrę,
Ujrzysz twych krajow granice.
A gdy ku ziemi nakłonisz ucho,
To cały spłoniesz w zachwycie,
Gdy ona szeptać zacznie ci głucho,
O dawnym, świetnym swym bycie.
Gdy w twych olśnionych oczach rozwinie,
Tych męzow szereg wspaniały,
Co pracowali dla niej jedynie,
Dla jej wielkości i chwały.
Ona nauczy, ona ci powie,
Jak czcić te czasy minione,
W ktorych Piastowi dwaj aniołowie,
Z rąk bozych dali koronę;
W ktorych Lech męzny, krol siwobrody,
Przez dzielne wsławił się ramię,
Co trzebił puszcze, budował grody,
I orła dał nam za znamię;
I w ktorych postać Wandy krolewny,
Jak promien gwiazdy lśni złotej,
Źe dotąd jeszcze w legendzie rzewnej,
Narod wysławia jej cnoty.
Takie to dzieje, takie przykłady,
Są twoją dawną spuścizną:
Te Lechy, Piasty, – to twe naddziady,
A kraj ten – jest twą Ojczyzną!
A ktorez dziecko nie będzie rade,
Ujrzeć swą matkę jedyną?
Więc miłość Polski na pierś ci kładę,
Jak twoj talizman, dziecino!
Patrz, miłość owa, co budzi dreszcze,
I w młode puka serduszko,
Zrodziła takie męze i wieszcze,
Jak nasz Mickiewicz, Kościuszko.
Ona wydała wielkich hetmanow,
I męzow sławnych bez liku,
Takich Czarnieckich, Czackich, Rejtanow,
Śniadeckich przy Koperniku.
Niechze ten promien świętej miłości,
Ktory przyświecał tak wielu,
I twemu zyciu drogę uprości,
I niech cię wiedzie do celu!
MIECZYSŁAW I
urodz. 931 – zm. 992, panował lat 31
Syn Ziemomysła a prawnuk Piasta,
Na polskim tronie zasiada;
Wznosi świątynie, buduje miasta,
Liczne biskupstwa zakłada.
Kraj swoj oświeca w Chrystusa wierze;
I siłą swego oręza,
Walczy z Niemcami, Brandenburg bierze,
Dzikich Lutykow zwycięza.
BOLESŁAW I CHROBRY
urodz. 967 – zm. 1025, panował lat 33
Bolesław Chrobry dzieło ojcowe,
Chlubnie do konca prowadzi.
Dwakroć Kijowian gromi na głowę,
Z Pomorzem konczy najgładziej.
Graniczne słupy od rzeki Sali
Po Dniepru stawia az tonie;
Pierwszy to z władcow, co najwspanialej,
W krolewskiej błyszczy koronie.
MIECZYSŁAW II GNUŚNY
urodz. 990 – zm. 1034, panował lat 9
Ale co ojciec zdobył oręzem,
To syn roztrwonił zgnuśniały.
Ryxa, niemkini, włada nad męzem,
Grabi monarszy skarb cały.
Brzetysław Krakow, Konrad Morawy
Najezdza, ogniem pustoszy…
W kraju boj kipi zajadły, krwawy,
Ale ktoz wrogow wypłoszy?
KAZIMIERZ I ODNOWICIEL
urodz. 1016 – zm. 1058, panował lat 18
Chyba ty krolu, Odnowicielem
Od twego ludu nazwany,
Chyba ty będziesz pocieszycielem,
I krwawe zgoisz nam rany!
Jakoz pod sterem krola Kazmierza,
Ojczysta krzepi się nawa:
Wnet on Prusakow najazd uśmierza,
I tłumi bunty Masława.
BOLESŁAW II ŚMIAŁY
urodz. 1041 – zm. 1081, panował lat 22
Chwałą pradziada Bolesław owian,
Dzielnie swe rządy poczyna;
Odpiera Czechow, gromi Kijowian,
Nad Cisą bije Węgrzyna.
Lecz krwią biskupa splamiwszy dłonie,
Wziął kij pielgrzymi w ramiona,
I na pokucie, w dalekiej stronie,
W osamotnieniu gdzieś kona.
WŁADYSŁAW I HERMAN
urodz. 1043 – zm. 1102, panował lat 21
Odtąd się w Polsce naszej zle dzieje,
W kraju chce władać najlichszy.
Syn krola, Zbigniew, bezprawia sieje,
I przeciw ojcu wciąz wichrzy.
Węgrzy panują w murach Krakowa,
Rusin w granice się wdziera…
W kraju wre smutna walka domowa,
Wśrod ktorej Herman umiera.
BOLESŁAW III KRZYWOUSTY
urodz. 1085 – zm. 1139, panował lat 37
Ster panowania w zelazne dłonie,
Po śmierci ojca syn bierze,
Ale nie myśląc gnuśnieć na tronie,
Poczyna jako rycerze.
Hardych Pomorzan gromi swywole,
Przy Ujściu bije Prusakow,
Krwią Niemcow bujnie skrapia Psie pole,
I szerzy sławę Polakow.
WŁADYSŁAW II
urodz. 1104 – zm. 1159, panował lat 9
Juz Krzywousty zamknął powieki,
Syt ziemskiej sławy i czynow;
Ale zostawił kraj bez opieki,
Dzieląc go między swych synow.
Pierwszy z nich berło ujął w prawicę
Władysław, prawem starszyzny;
Lecz gdy na braci godził dzielnice,
Został wygnany z ojczyzny.
BOLESŁAW IV KĘDZIERZAWY
urodz. 1127 – zm. 1173, panował lat 25
Po nim panował Bolesław czwarty,
Opiekun młodszych swych braci;
Lecz kraj na cztery części rozdarty,
Coraz to dawną moc traci.
A gdy z zachodu Niemiec zdradliwy,
Z połnocy Prusak nan godzi:
Bujnie się polskie skąpały niwy,
W łez i krwi strasznej powodzi.
KAZIMIERZ II SPRAWIEDLIWY
urodz. 1128 – zm. 1194, panował lat 15
Kto sprawiedliwość ludom wymierza,
Ten dobroczyncą na ziemi;
A słusznie takim lud Kazimierza
Okrzyknął usty wdzięcznemu
On ze starszyzną radził w Łęczycy,
Jak wzmocnić ziemię Piastową;
To tez pod sterem jego prawicy,
Kraj biedny odzył na nowo.
MIECZYSŁAW III STARY
urodz. 1131 – zm. 1202, panował lat 10
Trzeci to z synow Krzywoustego,
Co tron ojcowski posiadał,
Lecz się odwrocił narod od niego,
Bo mściwą ręką mu władał.
Az za bezprawia z tronu wygnany,
Resztę dni spędził w ukryciu,
Gdzie od nikogo niezałowany,
Umarł po długiem swem zyciu.
WŁADYSŁAW III LASKONOGI
urodz. 1168 – zm. 1231, panował lat 3
Po jego śmierci Władysław trzeci,
Co Laskonogim go zwano,
Przelotnym blaskiem na tronie świeci,
Nim go Leszkowi oddano.
Lecz w Polskę nowy grom znow uderzy,
I w wir ją nieszczęść porywa:
Oto Kniaz Roman od pnia macierzy,
Ruś nam Czerwoną odrywa.
LESZEK BIAŁY
urodz. 1188 – zm.1227, panował lat 22
Wreszcie nad Polską naczelna władza,
W ręce się Leszka dostaje;
Leszek Krzyzakow do niej sprowadza,
Bratu Mazowsze oddaje.
Prusak z Jadzwingiem sieją mord krwawy,
Świętopełk knuje bunt skryty;
A gdy krol zwołał zjazd do Gąsawy,
Został tam w łazni zabity.
BOLESŁAW V WSTYDLIWY
urodz. 1221 – zm. 1279, panował lat 52
Po śmierci Leszka, syn małoletni,
W szostem zawładnął juz lecie;
Lecz czyz ksiązęce berło uświetni,
Mąz niedorosły lub dziecię?
Na kraj wpadają dzicy Mongoli,
Straszną go niszcząc nawałą…
Prozno nam Kinga wnosi skarb w soli,
Ody chleba w Polsce niestało.
LESZEK CZARNY
urodz. 1250 – zm. 1289, panował lat 10
Od kruczych włosow nazwany Czarnym,
Mąz dzielnej ręki i woli,
Daremnie pała ogniem ofiarnym,
By kraj podzwignąć z niedoli.
Znosi Jadzwingow; lecz z innej strony,
Straszliwa klęska nam grozi:
Oto znow Tatar puszcza zagony,
I krocie dziewic uwozi.
PRZEMYSŁAW
urodz. 1257 – zm. 1296, panował miesięcy 7
Po śmierci Leszka, co zmarł bezdzietnie,
Przemysław dzielny zasiada;
Mozeby Polsce panował świetnie,
Niestety, krotko zbyt włada.
Bo Brandenburczyk śmierć mu w Rogoznie
Zgotował nagłą i srogą,
I znow po kraju wiatr powiał groznie,
I burzę przygnał złowrogą.
WACŁAW
urodz. 1272 – zm. 1306, panował lat 5
Chociaz Czech z rodu, lecz Niemiec z ducha,
Z obcej wziął berło poręki;
Czyz on zrozumie, czyz on wysłucha,
Bolę narodu i jęki?
W swej “Złotej Pradze” chętnie przebywa,
Gdzie konca swoich dni dozył,
A kraj Łokietka z płaczem przyzywa,
By kres niedoli połozył
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK
urodz. 1260 – zm. 1333, panował lat 31
Wacław umiera. – Po jego śmierci,
Łokietek w Polsce znow staje;
A kraj rozdarty walką na ćwierci,
Chętnie koronę mu daje.
Łokietek dzielnie i mądrze włada,
Gromi niewdzięcznych Krzyzakow;
Za jego zycia Szląsko odpada,
Lecz zato wraca nam Krakow.
KAZIMIERZ WIELKI
urodz. 1310 – zm. 1370, panował lat 37
Krol ten był krolem chłopkow nazwany,
I stąd urosła dlan sława;
Zostawił cały kraj murowany,
I mądre nadał mu prawa.
Biedni tułacze wśrod obcych ludow,
Żydzi, z ufnością don biega.
I słusznie narod za tyle trudow,
Nadał mu tytuł Wielkiego.
LUDWIK WĘGIERSKI
urodz. 1326 – zm. 1382, panował lat 12
Nie sercem ojca, ale ojczyma,
Rządził krol obcy w ojczyznie;
Bo z rodu Piastow nikogo niema,
Coby wziął berło w spuściznie.
Lecz Bog nam zato dał w jego corze,
Zapomnieć długą niedolę:
Ona jak anioł w ziemskiej purpurze,
Błysnęła na tym padole.
JADWIGA
urodz.1371 – zm. 1399, panowała samodzielnie lat 2
Błogosławiona bądz, o krolowo,
Po wszystkie wieki i czasy!
Tyś Litwie wniosła zbawienia słowo,
W jej dzikie puszcze i lasy.
Za twoją sprawą polskie orlęta,
Odtąd z “Pogonią” szły społem:
W naszej pamięci tyś zawsze święta,
Tyś Polski strozem aniołem!
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO
urodz. 1348 – zm. 1434, panował lat 48
Litewski ksiązę w murach Krakowa,
Z Jadwigą święty ślub bierze;
Ale do pochwy miecza nie chowa,
Bo tak nie czynią rycerze.
Owszem, gdy Krzyzak w polskiej krainie,
Zabory szerzyć chciał nowe:
Krol na Grunwaldu wielkiej rowninie,
Zbił hardych mnichow na głowę.
WŁADYSŁAW WARNEŃCZYK
urodz. 1424 – zm. 1444, panował lat 10
Młody krolewicz w dziesiątem lecie,
Polsce i Węgrom włodarzy,
A chociaz z wieku jeszcze on dziecię,
Lecz męskość bije mu z twarzy.
I moze wzrosłby na bohatera,
Błysnął oręzem zwycięskim…
Niestety! nazbyt wcześnie umiera,
Pod Warną, skonem męczenskim.
KAZIMIERZ JAGIELLOŃCZYK
urodz. 1427 – zm. 1492, panował lat 45
Prawego serca i światłej rady,
Ojczyzna miała w nim syna;
Rychło on odkrył Krzyzakow zdrady,
Ktorych do hołdu nagina.
I władał mądrze, wsparłszy ramiona,
Na praw rozumnych puklerzu:
Z jego tez rodu, Litwa patrona,
Ma w krolewiczu Kazmierzu.
JAN OLBRACHT
urodz. 1450 – zm. 1501, panował lat 9
Pod Kopestrzyniem sławą okryty,
Siadł Olbracht w polskiej koronie.
Lecz wawrzyn młodą ręką uwity,
Często blask traci na tronie.
Dotąd przysłowie, trwa w polskiej mowie,
Ktorem tak smutno on słynie:
Ze za Olbrachta, zginęła szlachta,
Po lasach, na Bukowinie.
ALEKSANDER
urodz. 1461 – zm. 1506, panował lat 5
Znowu Tatarzyn wdarł się zdradziecko,
Na Ruś Czerwoną i Litwę;
Kniaz Michał Glinski ruszył pod Kiecko,
I świetną stoczył z nim bitwę.
Juz krol śmiertelne zalegał łoze,
Gdy mu wieść ową przynoszą:
“Zwycięstwo! wołał, dziękiz Ci Boze!
Przynajmniej umrę z rozkoszą!”
ZYGMUNT STARY
urodz. 1467 – zm. 1548, panował lat 42
Świetne to były dla Polski lata,
Nazwane złotą epoką;
Pod berłem krola rosła oświata,
Kwitły nauki szeroko.
I sławną była polska kraina,
Z oświaty, bogactw i męstwa!
Pytaj się Orszy i Obertyna,
Jakie widziały zwycięstwa?!
ZYGMUNT AUGUST
urodz. 1520 – zm. 1572, panował lat 24
Z krwi Jagiellonow krol to ostatni,
Co włada Polskiej krainie.
Litwę i Polskę łączy w ślub bratni,
Pamiętną unią w Lublinie.
Zwycięską wojnę wiedzie z Moskalem,
Od Prus hołd lenny odbiera;
Poczem, z ogromnym narodu zalem,
Zygmunt w Knyszynie umiera.
HENRYK WALEZY
panował w roku 1574 przez 7 miesięcy
Wytworny panicz modnego dworu,
W sarmackie dostał się kraje;
Lecz w nich nie zastał tego poloru,
Jaki francuski dwor daje.
A chociaz znalazł dzielnych serc krocie,
I prawic, co wrogow grzmocą:
Przeniosł francuskie nad nie łakocie,
I umknął z Polski precz, nocą.
STEFAN BATORY
urodz. 1533 – zm. 1586, panował lat 10
Miecz nasz, co rdzewiał przez długie lata,
Krol Stefan z pochwy znow ruszy:
Pod jego grzmotem legła U świata,
Bramy Połocka i Suszy.
Klucz swoj oddały nam Wielkie-Łuki;
A krol syt zwycięstw i chwały,
Wspierał oświatę i gmach nauki,
Fundował w Wilnie wspaniały.
ZYGMUNT III WAZA
urodz. 1566 – zm. 1632, panował lat 45
W Polsce znow partye wichrzą szalone,
Po śmierci krola Stefana.
Jedni Zygmunta trzymają stronę,
A drudzy Maxymiliana.
A choć Żołkiewscy i Chodkiewicze,
Gromią Kozakow i Szweda:
Czyz kraj rozjaśnić moze oblicze,
Gdy wewnątrz gorycz i bieda?
WŁADYSŁAW IV
urodz. 1595 – zm. 1648, panował lat 16
Na piękne nasze ziemie sarmackie,
Bije wciąz fala za falą;
Pawluk podszczuwa bunty kozackie,
Żupy wielickie się palą.
A choć ojczyznę krol nieszczęśliwą,
Ratować siłą chce ducha:
Gdzie za ogniwem pęka ogniwo,
Tam juz nie spoić łancucha!
JAN KAZIMIERZ
urodz. 1609 – zm. 1642, panował lat 20
Dni panowania Jana Kazmierza,
W dziejach wyryły się krwawo;
Coraz to nowa klęska uderza,
I chwieje ojczystą nawą.
A krol znękany ciągłemi klęski,
Co biły w narod niesforny:
Składa krolewski wieniec męczenski,
I w ciszy gaśnie klasztornej.
MICHAŁ KORYBUT WIŚNIOWIECKI
urodz. 1638 – zm. 1673, panował lat 5
Na tron piastowski buta szlachecka,
Wyniosła trwozne pacholę,
Gdy nam trza było męza, nie dziecka,
Coby ukrocił swywole,
A władać temu, co tron wziął z płaczem,
Za cięzka była to praca:
I wnet haniebny akt pod Buczaczem,
Narod od krola odwraca.
JAN III SOBIESKI
urodz. 1624 – zm. 1696, panował lat 22
Długo prawicą hetmaniąc wprawną,
Na berło zmienił buławę;
Za niego Chocim, potem Żurawno,
Zmyły buczacką niesławę.
A kiedy Turczyn stanął pod Wiedniem,
Groząc Habsburgow koronie:
Krol Jan z rycerstwem gromi go przedniem,
I wawrzyn wkłada na skronie.
AUGUST II SAS
urodz. 1670 – zm. 1733, panował lat 33
Zasiadł na tronie elektor saski,
Między Jagiełły i Piasty,
A ziemię naszą własne niesnaski,
I Karol szarpał dwunasty.
Kraj, co juz nosił rozkładu piętna,
W bratnich się walkach rozprasza,
A partya szwedzka, Sasom niechętna,
Innego krola ogłasza.
STANISŁAW LESZCZYŃSKI
urodz. 1677 – zm. 1766, panował lat 4
I wziął Leszczynski koronę krwawą,
Lecz krotko zdobił nią skronie.
Bo gdy Szwed przegrał boj pod Połtawą,
August znow zasiadł na tronie.
Krol przetrwał męznie ciosy i burze,
Tak jak na mędrca przystało.
A Bog mu za to dał w jego corze,
Swietniejszą cieszyć się chwałą.
AUGUST III SAS
urodz. 1696 – zm. 1763, panował lat 30
Coraz to smutniej, coraz boleśniej,
Do władzy pnie się, kto zyje.
Brzmią dookoła hulaszcze pieśni,
A narod pije i pije…
I zatopiono wolność i wiarę,
W dzikiej rozpuście, szkaradnie,
Az gdy ostatnią wzniosł narod czarę,
Juz krew kipiała w niej na dnie.
STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI
urodz. 1732 – zm.1798, panował lat 31
Z dni tego krola, kochane dziecko!
To zapamiętać ci warto:
Że to za niego właśnie, zdradziecko,
Ojczyznę twoją rozdarto.
I znikła Polska z panstw Europy,
W troj rozszarpana niegodnie…
A krol pod dumnej carowej stopy,
Złozył koronę swą w Grodnie.
ZAKOŃCZENIE
Dawni mocarze, władcy tej ziemi,
Wśrod mogilnego śpią chłodu;
Księgi krolewskie Bog zamknął z niemi,
Ale nie księgi narodu.
Bo choć się trony w posadach chwieją,
A berła kruszą, dziecino,
Choć wszystko ginie z czasow koleją:
Ale narody nie giną.
I my snuć będziem wciąz zycia wątek,
Ktory na długo nam starczy;
Tylko szukajmy w skarbcu pamiątek,
Naszej nadziei i tarczy!
(1 votes, average: 5,00 out of 5)